Чыжыргананың шуулганы

Тыва Республиканың Культура Яамызы: Өг-бүле чылынга база Кадыкшыл чылынга тураскааткан "Чыжыргана - чаагай чем" деп этнофестивальды Тыва Республиканың Алдан-Маадыр аттыг Национал музейи биле Улуг-Хем кожууннуң чагыргазы "Белдир-Кежии" заповеднигинге демнежип эрттиргеннер. Аңаа чыжырганадан кылган янзы-бүрү аъш-чем, эм оъттар делгеп салган ярмарка-садыглаашкын болган. 

Тыва Республиканың Алдан-Маадыр аттыг национал музейниң директору Каадыр-оол Алексеевич Бичелдей фестивальды ажыдып, төрүттүнген чер-чурттунда долгандыр үнүп турар чыжыргананы мактап, кижиниң кадыынга ажыктыын, дузалыын дугайында сөс сөглээн: 

- Чыжыргананы чыыры, ону чем кылып алыры безин аңгы тускай эртем. Чыжыргананы чыып алгаш, ооң ажыктыын, сүүзүннүүн чонувуска чедирээлиңер деп бодал-биле фестивальды эрттирип, аажок деткип тур мен. Чыжыргана деп чемивисти үнелеп, ону кылып өөренип, бир дугаарында ажы-төлүвүске өөредип, кадыывысты быжыглап, амыдыралывыстың шынарын экижидер аргазы кылдыр ажыглап алырывыска бодувуска эки. 

Өске талазында чыжыргананы Улуг-Хем кожуунга эрттирип турарывыс база ужур-уткалыг. Кайыын-даа келген аалчыларның, арат чонувустуң маңаа кээп сонуургаар турисчи базым кылыр черлери болзун дээш эрттирип турар бис. 

Чыжыргананы хоолулуг чем кылып алырда, өг-бүлези-биле кылыр, хөй кижиниң кылыр ажылы-дыр. Ынчангаш өг-бүле чылында өг-бүлелерни демнештирер, каттыштырар, кадыкшылын, амыдырал-чуртталгазын экижидеринге идигни берип турар онзагай үнүжүвүс-түр.

Белдир-Кежиин шилип алганывыс база анаа эвес. Долгандыр турар алаактарда, кара-суглар унунда, орук кыдыын дургаар чыжыргана ораны болгай - деп Каадыр-оол Алексеевич аалчыларны чер-чуртту-биле таныштырбышаан, байырын чедирген. 

Чыжырганадан кылган аъш-чемниң делгелгезин түңнээринге жюри кежигүннеринге Тываның күрүне университединиң эртемдээн башкылары, биолог, химик башкылар ажылдаан.Чыжыргана дугайында уран чүүл мөөрейи база болуп эрткен.

https://vk.com/tuvacult?w=wall-20358661_69874