Вы здесь
Тывага Сактыышкын болгаш кажыыдалдың хүнүнде муң-муң лааларны кыпсыр
20.06.2025, 14:10 480 просмотровИюнь 22-де, Ада-чурттуң Улуг дайыны эгелээнинден бээр 84 чыл болган хүнде, республиканың найысылалынга Сактыышкын болгаш кажыыдал хүнүнге тураскааткан хемчеглер болуп эртер. Эртенгиниң 10 шакта Тиилелге шөлүнге Мөңге отка боодал чечектерни салыр.
Баштайгыларның шимчээшкини Ада-чурттуң Улуг дайынының 80 чыл оюнга тураскааткан «Чугула чүүлдү сактып чор бис» деп бүгү-российжи акцияны школа лагерьлеринге эрттирерин планнаан. Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннары, ТШО киржикчилери, тус чер дайынчы чөрүлдээлериниң киржикчилери-биле «Класс ужуражылгалары» болур. Республиканың чурттакчылары ол болуушкуннарны утпайн, сактып чорууру-биле, ол кежээ чырыктарын өжүрүп, соңга баарынга лааларны салырын Баштайгылар кыйгырган.
Москваныы-биле 12 шак 15 минута турда, Россия девискээринге кажыыдалдың «Сактыышкын минутазы» эртер: чаңгыс минута иштинде бүгү чуртка амыдырал туруптар. Тываның чурттакчылары миллион-миллион российжилер-биле кады мөгейиг езулалын кылып, төрелдеринге, чоок кижилеринге, билдинмес маадырларынга сактыышкынны кылыр. Тываның Чазааның Даргазының оралакчызы Орлан Сарыглар өгбелерниң улуг тиилелгезинге сактыышкынның мөгейиинче чаңгыс чер чурттугларын кыйгырган:
"Бо улуг-хүнде, Ада-чурттуң Улуг дайынының эгелээниниң база бир чылын демдеглээр бис. Шак бо хүнде, 1941 чылда бистиң чуртувустуң төөгүзүнде эң-не хан төгүүшкүннүг дайын эгелээн. Амы-тынын берип чорааш, Төрээн чуртувустуң хосталгазын камгалап каан миллион-миллион кижилер, эки турачыларывыс дээш качыгдалды бо хүн илередир бис. Июнь 22-де, Москва шагы-биле 12:15 шакта, бүгү чуртка Сактыышкынның минутазы чарлаттынган: тулчуушкун шөлдеринде кезээ мөңгеде артып каан, тылга сөөлгү тыныжынга чедир ажылдаан, туттурганнарны деткип, Улуг Тиилелгеге бүзүреп чораан кижилерге бир минутаның мөгейиин кижи бүрүзү кылыр. Россияның төөгүзүн үнелеп, өгбелеривистиң улуг маадырлыг чоруун хүндүлеп чоруур шупту кижилерни Сактыышкын езулалынга каттыжарынче кыйгырып тур мен".
Ол минутада бүдүн Россияга теле, радио, кабельдиг каналдар дамчылгаларын соксадыр, садыг-саарылга төптеринде кассалар ажылдавайн баар, хөй-ниити транспорту болгаш хууда машиналар доктаай бээр, технологияларның ачызында бүдүрүлгелерде ажыл база түр када туруптар. Тываның чурттакчылары каяа-даа, шөлдерге, бажыңга, ажылга азы руль артынга чорааш, чуртта болуп турар Сактыышкын минутазынга каттыжып, бүгү чоннуң кажыыдалының демдээ кылдыр акцияга киржирин кыйгырган.
Регионалдыг Күш-ажыл, Аныяктар политиказының, Культура болгаш Өөредилге яамыларының, «Тиилелгениң волонтерлары» база «Юнармия» салбырларының эрттирип турары «Сактыышкынның лаазы» база «Дайын-чааның чуруктары» деп бүгү-российжи акциялар кежээкиниң 20 шакта Тиилелге шөлүнге болуп эртер. Акцияларның киржикчилери Сактыышкын лааларын кыпсып, ынчалдыр фашизмге удур демиселге мөчээн маадырларның сактыышкынын кылыр. Бо чылын тыва культураның тергиин ажылдакчызы, Кызылдың уран чүүл колледжизиниң башкызы Ай-Хаан Адыг-оолдуң чуруу-биле «Төрээн чурт кыйгырып тур!» лаалардан бижимелди үндүрер.
Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тывадан 8 муң хире дайынчылар – совет хамаатылар болгаш тыва эки турачылар киришкен. 67 дайынчылар болгаш командирлер ССРЭ-ниң орден-медальдары-биле шаңнаткан, Тывадан он дайынчы эң бедик шаңнал – «Совет Эвилелиниң Маадыры» деп атка төлептиг болган, бирээзи – Алдар ордениниң долу кавалери.
Чылдың-на Сактыышкын болгаш кажыыдал хүнүнде бүгү чуртта күрүне туктарын бадырыптар. 1941 чылдың бо хүнүнде Ада-чурттуң Улуг дайыны эгелээн, ол 1418 дүн-хүн дургузунда уламчылап, 27 миллион хире совет хамаатыларның амы-тынын алган.
