Впервые установлена госпремия «Гордость народа Тувы» - известны первые обладатели награды

Накануне празднования Дня Республики Тыва стало известно, что в регионе Указом главы Тувы Шолбана Кара-оола установлена государственная премия главы Республики Тыва «Гордость народа Тувы»  -  «Тыва чоннуң чоргааралы».

Как пояснили в наградном отделе регионального правительства, новая госпремия присуждается за  особо выдающиеся заслуги в промышленном, научно-техническом, образовательном и культурном развитии республики.

Госпремия «Гордость народа Тувы» имеет денежное вознаграждение, диплом и нагрудный знак.

14 августа на торжественном собрании в Национальном театре стало известно, кто стал  первым  обладателем  престижной госнаграды.

Глава Тувы Шолбан Кара-оол отметил, что впервые в истории  республики появилось почетное звание «Гордость народа Тувы».

Самым первым удостоен этой награды министр обороны РФ Сергей Кужугетович Шойгу.

Публику торжественного собрания растрогали слезы радости ветерана государственной службы,  видного общественно-политического деятеля, инженера  Чимит-Доржу Байыровича Ондара, который идет следом за Сергеем Шойгу.

Татьяна Евгеньевна Верещагина, работник культуры, проделавшая большой труд по изучению истории Урянхайского края, укреплению дружбы тувинского и русского народов, тоже удостоена этой высокой награды.

Конгар-оол Борисович Ондар, прославивший горловое пение во всем мире, посмертно награжден премией «Гордость народа Тувы».

Также группа «Хун-Хурту», известная не только в родной Туве, но и в других странах, получила звание «Гордость народа Тувы».

«Все они действительно гордость тувинского народа. Названные герои оставили свой неизгладимый след в истории Тувы», - сказал Шолбан Кара-оол.                 

Тыва Республика хүнүн доктаадып тургускандан бээр 20 чылынга, Тывада Күш-ажыл кижизиниң чылы кылдыр чарлаанынга тураскааткан байырлыг хуралда республиканың улус ажыл-агый адырында көскү чедиишкиннерни көргүскен мурнакчылар, идепкейжи аныяктар база күш-ажылдың хоочуннары, күрүне болгаш хөй-ниити ажылдакчылары, билдингир политиктер чыылган.  

Тыва Республиканың Баштыңы Ш. Кара-оол күрүне байырлалы-биле байырын чедирип, республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге балалбас истерни арттырган шылгараңгай кижилерге чазак шаңналдарын тывыскан. 

“Республика төрүттүнген хүнүн эртен демдеглээр. Тываның хөй националдыг чону бурун Урянхай черге төрүттүнгенивиске чоргаарланыр бис. Тываның төөгүзү кайгамчык байлак. Төрээн черивистиң хөгжүлдезинге үлүг-хуузун, ачы-хавыяазын көргүскен кижилерни сактып, оларны база катап алгап-мактаар дээш чыглып келгенивис бо. Кандыг-даа чон эрткен узун оруктуг, уттундурбас төөгүлүг. Эрткен чүс чылдың эгезинде Тыва күрүнениң тургустунганы – тыва чоннуң төөгүзүнде чаа арынны ажыткан. Тываның нояны Монгуш Буян-Бадыргы биле орус садыгжы Иннокентий Сафьянов тыва күрүнениң эге таваан салып үндезилээринге канчаар-даа аажок улуг рольду ойнаан” – деп, Тываның Баштыңы Ш. Кара-оол чугаалаан. 

Бот-догуннаан Тыва Арат Республиканың тургузуушкуну Азий диптиң төвүнде бичии республиканың хөгжүлдезинге таныттынмас өскерлиишкиннерни болдурган: танспорт болгаш харылзаа сайзырап, оруктар, школалар туттунуп, күрүне эргелеп-башкарылгазы хевирлеттинип, боду үжүк-бижиктиг, күрүне демдектерлиг, акша-көпеектиг, армиялыг апарган. Чон хостуг эргени алган. Ол бүгүнү үндезин хоойлу-биле быжыглаан. 

Тыва чон улуг Россия-биле акы-дуңмалышкы кады хөгжүлдени шилип, 1944 чылдың октябрь эки тура-биле ССРЭ-ниң соствавынче каттышкан. Оон бээр 75 чылдар эрткен, Тываның хөй националдыг чону бо күзүн ону байырлап демдеглээр. Ам ийи-ле чыл болгаш Тыва күрүнениң үнедзилеттинип тургустунганының 100 чыл болганын хөйнүң киржилгези-биле байырлаарын сагындырып каалы.  

Бөгүнгү Тыва ажыл-агыйның бүгү адырларында херии базымнарны кылып, чаарттынган. Хоорай, суурларда социал объектилер ажылдап, тудуглар туттунуп, келир үеже улуг сорулгаларын планнап алган хөгжүп чоруур. Тываның Чазаа губернатор төлевилелдерин боттандырарынга идигни берип, деткимчени көргүзүп турар.  

“Россия Чазааның даргазы Дмитрий Анатолевич Медведевтиң дорт даалгазы-биле республиканы дүрген хөгжүдериниң хемчеглер планын федералдыг структураларда тургузуп турар. Ында 347 хемчеглер кирген, оларның 216-зы инфраструктура төлевилелдери болур. Федералдыг чазак программаны бадылаан соонда, планда айыттынган улуг хемчеглерни үезинде боттандырар ажылдар эгелээр. Хөгжүлдениң сорулгаларын чедип алырда, чоннуң бир деми, тура-соруу, чаартыкчы күш-ажылы херек. Ону бистиң республиканың хөй националдыг, күш-ажылчы чону шыдаар” – деп, Ш. Кара-оол демдеглээн.  

Улуг хемчээлдиг ажылдарны кылырынга аңгы-аңгы мергежилдиг муң-муң тускай эртемниглер, ажылчын холдар негеттинер. А оларны уштап-баштап, байлак арга-дуржулгазын дамчыдып бээринге белен хоочуннарны хуралда демдеглээни онза болган. Россияның хүндүлүг тудугжузу, “Энерготудуг” бүдүрүлгениң чиңгине директору Николай Крапивинге, Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, орук-тудуг адырының тергиини Сергей Уюсовка, “Бай-Хөл” уксаалыг хой ажыл-агыйының удуртукчузу Эртине Манзайга, Тыва Республиканың алдарлыг артизи, хөй ортузунда ады алгаан аныяк талантылыгларның дагдыныкчы башкызы Борис Салчакка “Республика орденин” диңмиттиг адыш часкаашкыннары-биле тывыскан. 

“Төрээн Тывамның төрүттүнген хүнүнүң байырлалында чаа шаңнал - Тыва Республиканың Баштыңының “Тыва чоннуң чоргааралы” күрүне премиязын тургусканымны чоргаарал-биле чарлап тур мен. Республиканың болгаш Тываның хөй националдыг чонунуң мурнунга, көдээ ажыл-агый, өөредилге, эртем, культура, уран чүүл, кадык камгалал, үлетпүр болгаш орук ажыл-агый хөгжүлдезинге, республиканың социал амыдыралында эки үре-түңнелдерлиг чедиишкиннери, бистиң регионнуң экономиктиг курлавырын көдүреринге онза ачы-хавыяазы дээш бо шаңналды тыпсыр. Аңаа Тываның чурттакчылары эвес, а Россия Федерациязының хамаатылары төлептиг бооп болур. Ол ышкаш өнчүден хамаарылга чокка бүдүрүлгелер база чогаадыкчы коллективтерге база тыпсыр. Бөгүн Тыва Республиканың Баштыңының “Тыва чоннуң чоргааралы” күрүне премиязын дөрт чаңгыс чер-чурттугларывыска база бир чогаадыкчы коллективке тыпсыр бис” – деп, Ш. Кара-оол дыңнаткан.  

Чаарттынган Тываның төөгүзүнде онза черни ээлеп турар бистиң алдарлыг чаңгыс чер-чуртуувус, Россияның Маадыры, армияның генералы Сергей Күжүгетович Шойгуга “Тыва чоннуң чоргааралы” шаңналдың 1 дугаарлыг хөрек демдээн тыпсыр дугайында чарлыкты чарлаптарга, бүдүн зал диңмиттиг адыш часкаашкыны-биле уткаан.  

Назы-хары дөгээн-даа болза, ам-даа чиик адак, аныяктарга арга-сүмезин кадып чоруур өгбе, совет болгаш российжи политиктиг ажылдакчы, хөй-ниитижи, амгы үеде Тываның Хөй-ниити палатазының даргазы Чимит-Доржу Байырович Ондарны чарлаан. Амгы Тываның төөгүзүнде хөй-хөй ажылдарны кылып чоруткан хоочун девий аарак үнүп келгеш, төрээн черинге, тыва чонунга кызыгаар чок ынакшылын илередип, бедик үнелел дээш Тываның Баштыңынга өөрүп четтириишкинниң сөстерин карааның чажын чодуп тура илереткен.

Тываның национал музейиниң Туран хоорайда салбырының эргелекчизи, республиканың төөгүлүг арыннарының чыыкчызы болгаш камныг эдилекчизи Татьяна Евгеньевна Верещагина “Тыва чоннуң чоргааралы” шаңналга төлептиг болган. 

Бүгү делегейде хөөмей-сыгытты чаңгыланды салып чораан, ам бистиң аравыста чок-даа болза, чоннуң чоргааралдыг оглу Коңгар-оол Борисович Ондарга база бүгү делегейде алдар-ады чаңгыланган, амгы үеде Кыдатта оюн-көргүзүүн бараалгадып чоруур "Хүн-Хүртү" бөлүүнге “Тыва чоннуң чоргааралы” аттарны тыпсыр дугайында чарлыктарны таныштырган.  

Күрүне шаңналдарын тывыскан соонда, чыылганнар байырлалдың концертин сонуургап көрген.